Б±зылыстар т‰рі	Клиникалыќ кµріністері
Соматовегетативті б±зылыстар	Бас ауыруы, тілдегі жабынды, іш кебуі, с±йыќ ‰лкен дєрет, анорексия, ж‰рек айну, ќ±су, ж‰рек аймаѓындаѓы ауру сезімі, ентігу, артериальді гипертензия, тахикардия, гипергидроз,
Неврологиялыќ б±зылыстар	Тіл, ќабаќ, аяќ-ќол треморы, нистагм, атаксия, б±лшыќ ет гипотониясы, к‰шейген дермографизм, жоѓары сіњірлік рефлекстер, тізе табаќшалары мен аяќ басыныњ клонусоидтары, алаќан-иектік рефлекстіњ пайда болуы (Маринеско-Радовици симптомы), бет б±лшыќ еттерініњ тынышсыздыѓы, саусаќ-м±рындыќ сынаќты орындау кезіндегі дµрекі ќалт кетулер, кµз алмалары конвергенциясыныњ єлсіздігі, дененіњ єр жеріндегі парестезиялар, ќол жєне аяќ б±лшыќ еттерініњ тырысулары, эпилептиформды ±стамалар.
Психопатологиялыќ б±зылыстар	Астения, ‰рей, ішкі мазасыздыќ, тынышсыздыќ, жабырќањќылыќ, апатия, ашушањдыќпен дисфория, аффективті лабильділік. ¦йќы б±зылысы (±йќыѓа кету б±зылысы, беткей ±йќы, ерте ояну, ќорќынышты т‰стер, т‰нгі ±йќыныњ циклдыќ ќ±рылымыныњ 3 жєне 4 сатыларыныњ «баяу ±йќы» (±йќы-дельтасы)) толыќ депривациясымен б±зылысы. Интеллектуальді-мнестикалыќ сферадаѓы µткінші б±зылыстар: т±раќсыз зейін, оныњ кµлемініњ азаюы, зейінніњ басќа жаќќа тез ауысуы, ойын жинаќтау ќиындыѓы, интеллектуальді ќызмет баяулауы, есте саќтаудыњ, аќпаратты ±стап т±рудыњ жєне ќайта жањѓыртудыњ єлсіздігі. Жеке элементарлы есту, кµру жєне тактильді иллюзиялар, галлюцинациялар болуы м‰мкін.

Алкогольді абстинентті синдромныњ т‰зілу динамикасы

Этаптары	ААС т‰зілуініњ динамикасы
I этап	Бастапќыда ААС алкогольдіњ айтарлыќтай дозасын ќабылдаѓан соњ пайда болады жєне тез ќайтатын астениямен, вазомоторлы жєне вегетативті б±зылыстармен кµрінеді. ААС-њ жедел кезењініњ ±заќтыѓы 4 тєуліктен аспайды. Б±л этап алкоголизмніњ 2 сатысы т‰зілуініњ бастапќы кезењіне тєн.
II этап	ААС жоѓары толеранттылыќ фонында ішілген алкоголь мµлшеріне байланыссыз пайда болады. ААС барлыќ компоненттерініњ клиникалыќ кµріністерініњ жєне олардыњ аѓымыныњ ±заќтыѓыныњ ауырлыѓы жоѓарылайды (жедел кезењ ±заќтыѓы 2-аптаѓа дейін). Алкогольге єуестік к‰шейеді – к‰нніњ екінші жартысында бір рет ќабылдаудан тањертењгі уаќытќа жєне де к‰н бойында бірнеше реттік бас жазуларѓа ауысады.
III этап	Алкогольге єуестік, ААС–њ психопатологиялыќ, соматовегетативті жєне неврологиялыќ кµріністері максимальді т‰рде айќындала т‰седі. Эпилептиформды ±стамалар болуы м‰мкін, есту, тактильді жєне кµру иллюзиялары, галлюцинациялары пайда болады. Функциональді соматикалыќ аурулардыњ µршуі. Жедел алкогольді психоздар дамуыныњ ќаупі жоѓарылайды. Б±л этап алкоголизмніњ 2 сатысына тєн.
IV этап	ААС толеранттылыќтыњ тµмендеуі фонында алкогольдіњ аз дозасын ќабылдаѓанда пайда болады. ААС –њ барлыќ компоненттері т±раќты жєне ±заќќа созылады, айтарлыќтай интеллектуальді-мнестикалыќ б±зылыстармен, созылмалы соматикалыќ аурулардыњ µршуімен бірге ж‰реді. Жедел алкогольді психоздар дамуыныњ, созылмалы алкогольдік психоздардыњ µршуініњ ќаупі жоѓары. Б±л этап алкоголизмніњ 3 сатысына тєн.

Алкогольді абстинентті синдромныњ клиникалыќ варианттары

(Альтшулер В.Б., 1999)

ААС варианттары	Клиникалыќ кµріністері
Нейровегетативті	Базалыќ вариант, кµріністері ААС-њ кез-келген варианты кезінде баќыланады, ќосымша симптоматикамен «±ласуы» м‰мкін. ААС-њ б±л вариантында астено-вегетативті симптоматика басым болады.
Церебральді	Орталыќ милыќ кµріністермен (бас ауыруына, бас айналуына, ж‰рек айну, талмалар, эпилептиформды б±зылыстарѓа шаѓымдану) нейровегетативті б±зылыстардыњ бірге ж‰руімен сипатталады.
Висцеральді немесе соматикалыќ	Басым соматикалыќ б±зылыстармен сипатталады (іштегі ауру сезімдері, ж‰рек айну, ќ±су, ентігу, ж‰рек аритмиялары, стенокардия, б‰йрек жеткіліксіздігі кµріністері).
Психопатологи- ялыќ кµріністер басым варианты	ААС ќ±рамында суицидальді ойлармен депрессия т‰рінде немесе ќорќыныш, ‰рей, агрессиямен, ‰здік-‰здік есту жєне кµру галлюцинацияларымен бірге ж‰ретін психопатологиялыќ б±зылыстардыњ басымдылыѓымен сипатталады. Кµптеген зерттеушілер ААС-њ б±л вариантыныњ жедел алкогольді психоздармен патогенетикалыќ байланысын атап айтады.

Алкогольді абстинентті синдромныњ жєне постинтоксикациялыќ жаѓдайдыњ дифференциальді диагностикасы

(алкогольге тєуелділікпен зардап шекпейтін адамдардаѓы алкогольдіњ токсикалыќ дозасын ќабылдаѓаннан кейінгі пайда болѓан алкогольді улану)

Белгісі	Алкогольді абстинентті синдром	Алкогольді постинтоксикациялыќ жаѓдай
Алкогольге єуестік	Алкогольге айќын єуестікпен бірге ж‰реді.	Алкогольге єуестіктіњ болмауы, жиі спиртті ішімдіктен жиіркену.
Алкоголь дозасы	Алкоголь дозасына тєуелсіз оны ќабылдауды кенет тоќтатќаннан кейін пайда болады.	Индивидуальді алкогольдіњ жоѓары дозасын ќабылдаѓаннан кейін пайда болады.
Клиникалыќ кµріністері	ААС-на тєн психопатология-лыќ, соматикалыќ неврологиялыќ б±зылыстар комплексі	Астения мен токсикоз кµріністерініњ басым болуы (ќ±су, ±йќышылдыќ, есењгіреу).
Алкогольдіњ клиникалыќ кµріністерге єсері	ААС-њ. клиникалыќ кµріністері аластатады	Ќайтармайды, керісінше токсикалыќ кµріністерді к‰шейтеді.

ААС-њ клиникалыќ кµріністерініњ аѓымы мен ауырлыѓы келесі факторларѓа байланысты:

a. алкогольге тєуелділік ±заќтыѓы мен даму сатыларына;

b. алкогольге толеранттылыќќа;

c. б±ѓан дейінгі салынып ішу жаѓдайыныњ ±заќтыѓына;

d. мінездіњ преморбидті ерекшеліктеріне;

e. науќастыњ соматикалыќ жєне неврологиялыќ статусына.

Кешіккен алкогольді абстинентті синдромныњ негізгі сипаттамасы (КААС)

* ±заќ уаќыт алкоголь ќолданудан ±стану фонында ремиссия кезењінде пайда болады;

* оныњ пайда болуы алдында «алкогольді» мазм±ндаѓы т‰с кµрулер, жабырќаулы-депрессивті аффектпен кµњіл-к‰йдіњ µзгеруі болуы м‰мкін;

* клиникалыќ жаѓдайлар толыѓымен немесе толыќ емес алкогольді абстинентті синдромды еске т‰сіреді;

* КААС алкоголизм рецидивініњ жиі себебі болып табылады;

* б±л кезењде ќан плазмасындаѓы дофамин дењгейініњ спонтанды жоѓарылауы байќалады, алкогольді абстинентті синдромныњ жедел кезењіне тєн.

АЛКОГОЛИЗМ САТЫЛАРЫ

Т¦РМЫСТЫЌ ІШКІЛІККЕ САЛЫНУ МЕН СОЗЫЛМАЛЫ АЛКОГОЛИЗМНІЊ I, II жєне III сатыларыныњ ДИФФЕРЕНЦИАЛЬДІ ДИАГНОСТИКАСЫ

Белгісі	Т±рмыстыќ ішкілікке салыну	I саты	II саты	III саты
Алкогольге толеранттылыќ	Тµмен	Толеранттылыќтыњ 2-3 ретке ±лѓаюы	Толеранттылыќтыњ 5-6 ретке ±лѓаюы, «плато» толеранттылыќ	Толеранттылыќтыњ 50%-ѓа тµмендеуі
Ќорѓаныстыќ ќ±су рефлексі	Саќталѓан	Жоѓалѓан	Жоѓалѓан	Ќорѓаныстыќ ќ±су рефлексініњ пайда болуы
Ситуациялыќ баќылау	Саќталѓан	Саќталѓан	Жоѓалѓан	Жоѓалѓан
Мµлшерлік баќылау	Саќталѓан	Жоѓалѓан	Жоѓалѓан	Алкогольдіњ критикалыќ дозасыныњ тµмендеуімен жоѓалѓан
Мастану	Эйфорияныњ айќын сатысы	Эйфорияныњ біртіндеп азайып, дисфорияныњ µсуі, алкогольді палимпсесттер	Мастанудыњ µзгерген формаларыныњ пайда болуы, амнестикалыќ	Болмайды немесе єлсіз эйфория, агрессивтіліктіњ, тежеусіздіктіњ тµмендеуі, шектен тыс доза ќабылдаѓанда тез есењгіреу мен сопорозды кµріністер пайда болады, мастанудыњ амнестикалыќ формасы
Алкогольді абстинентті синдром	Болмайды	Болмайды	Т‰зілген	Т‰зілген
Алкогольді ќолдану т‰рі	Эпизодтыќ немесе ситуациялыќ ішкілікке салыну	Алкогольді эксцесстер ±стамдылыќ кезењдерімен немесе алкогольдіњ аз дозасын к‰нделікті ќабылдаумен бірге ж‰реді	‡немі маск‰немдік немесе псевдоішкілікке салынулар	Тµмен толеранттылыќ фонындаѓы ‰немі маск‰немдік немесе кезењдік, циклды ішкілікке салынулар
Т±лѓа µзгерістері	Болмайды	Моральді-этикалыќ ќ±лдырау	Преморбидті т±лѓалыќ ерекшеліктерініњ µткірленуі	Т±лѓа деградациясы, психоорганикалыќ синдром
Алкогольді психоздар	Болмайды	Болмайды	Жедел жєне созылыњќы	Жедел, созылыњќы жєне созылмалы

Алкогольді шектен тыс ќолдану формалары

(Энтин Г.М., 1990)

Формасы	Негізгі клиникалыќ кµріністері
2-3 к‰ндік бас жазусыз бір к‰ндік эксцесстер	Б±л форма алкоголизмніњ I сатысына тєн. «Єдеттегі маск‰немдермен» салыстырѓанда бір к‰ндік эксцесстер кезінде (мµлшерлік баќылауды жоѓалту нєтижесінде) айќын мастану жаѓдайы туындайды. Бас жазуѓа ќажеттілік жоќ. Алкогольді эксцесстерден кейін алкогольден жиіркену жєне оныњ жоѓары мµлшерін кµтере алмаумен постинтоксикациялыќ жаѓдай байќалады.
Бас жазумен бір к‰ндік эксцесстер	Бір к‰ндік эксцесстен кейін алкогольдіњ аз мµлшерімен бас жазумен абстинентті синдром кµріністері баќыланады. Маск‰немдіктіњ б±л формасы басќа формалармен кезектесуі м‰мкін жєне созылмалы алкоголизммен науќастардыњ II сатысында баќыланады.
Т±раќсыз бас жазумен маск‰немдік	Алкогольді бірнеше к‰н бойы, сирек 1-2 апта шектен тыс ќолдану, салауаттылыќ кезењдерімен кезектеседі. «салауаттылыќ» к‰ндерініњ саны маск‰немдік к‰ндерініњ санындай немесе кµбірек болуы м‰мкін. Бас жазу кµріністері салыстырмалы т‰рде жењіл. Науќас алкогольдіњ аз мµлшерімен бас жазады, кешіккен бас жазу тєн. ‡немі емес маск‰немдік – алкоголизмніњ жайлы формасы, µткінші I-II сатыларѓа тєн. Аурудыњ ‰демелілігі тµмен аѓымында бірнеше жылѓа созылуы м‰мкін.
‡демелі немесе жоѓары толеранттылыќ фонындаѓы ‰здіксіз маск‰немдік	Спиртті ішімдіктердіњ мастандыратын мµлшерін ќабылдаумен к‰нделікті ішулер, тањертењгі, к‰ндізгі немесе кешкі бас жазулармен. «Салауаттылыќ» к‰ндері маск‰немдіктіњ б±л формасында ішкен к‰ндермен салыстырѓанда айтарлыќтай аз, ал кейде айлар, жылдар бойы болмайды. К‰нделікті спиртті ішімдіктер мµлшері 0,75-1,5 л жетуі м‰мкін. К‰н бойында араќ немесе басќа да спиртті ішімдіктердіњ эквивалентті мµлшері. Алкогольдіњ ењ кµп мµлшері кешкі уаќытта ќабылданады. Мастану терењ амнестикалыќ жєне сопорозды кµріністермен. Бас жазу алкогольдіњ аз мµлшерімен, абстинентті синдром айќын емес. Ењбекке ќабілеттілік, єлеуметтік жєне жан±ялыќ байланыстар саќталуы м‰мкін. Маск‰немдіктіњ б±л типі созылмалы алкоголизмніњ II сатысыныњ ‰демелілігі єлсіз аѓымына тєн.
Псевдоішкілікке салынулар т‰ріндегі маск‰немдіктіњ кезењдік типі	К‰нделікті маск‰немдік кезењдерініњ болуымен ерекшеленеді – ашыќ аралыќтармен кезектесетін ішкілікке салынулар, науќас спиртті ішімдікті ќолданбайды немесе оны эпизодты т‰рде ќолданады. Псевдоішкілікке салынулар кезінде маск‰немдіктіњ басталуы биологиялыќ механизмдерге емес, сыртќы жаѓдайларѓа байланысты жєне баѓынышты. Псевдоішкілікке салынулар басталуы алдында сыртќы факторлар болады (достардыњ кездесуі, мерекелер, ж±мыс аптасыныњ аяќталуы, ±рыстар, жаѓымсыз жаѓдайлар жєне т.б.) жєне ол жаѓдайларѓа байланысты аяќталады (аќшаныњ бітуі, ж±мысќа бару керек, жан±ялыќ жєне басќа репрессиялар ќауіп тµндіргенде жєне т.б.), ішкілікке салыну бірнеше к‰ннен 1-3 аптаѓа созылуы м‰мкін. Толеранттылыќ тєулігіне 0,8 ден 1,5 л дейін араќ. Ішкілікке салыну кезіндегі сауыѓу кезењдері ќысќа, алкогольге еріксіз єуестікпен бірге ж‰реді. Ішкілікке салынудыњ соњына ќарай толеранттылыќтыњ тµмендеуіне тенденция байќалады. Бірнеше к‰н, сирегірек 1-2 апта, ішкілікке салыну жаѓдайынан шыќќаннан кейін астениялыќ кµріністер саќталады, алкогольге жиіркеніш сезімі пайда болуы м‰мкін. Ішкілікке салыну арасындаѓы кезењдер єрт‰рлі ±заќтыќта болуы м‰мкін (бірнеше к‰нннен, апталарѓа жєне айларѓа дейін). Маск‰немдіктіњ б±л формасы алкоголизмніњ II сатысыныњ ‰демелі аѓымына тєн. Ішкілікке салыну кезінде ењбекке ќабілетсіз.
Кезектесетін маск‰немдік	Алкоголизмніњ II сатысыныњ III сатысына ауысу кезењіне тєн жєне толеранттылыќтыњ бастапќы тµмендеуімен байланысты. ‡немі маск‰немдік фонында, осы науќас ‰шін т±раќталѓан алкоголь мµлшері, кезењмен, бірнеше к‰н ішінде, спиртті ішімдіктіњ µте жоѓары дозасы ќолданылады, терењ мастану шаќыратын, клиникалыќ кµрінісі бойынша ішкілікке салынѓан маск‰немдікке сєйкес.
Тµмен толеранттылыќ фонындаѓы ‰здіксіз маск‰немдік	Алкоголизмніњ III сатысына тєн. Алкоголь к‰н бойында 2-4 саѓат аралыќпен дробты порциялармен (0,1-0,15 л. араќтан артыќ емес). Абстинентті кµріністерді ќайтару ‰шін алкоголь к‰ндізгі уаќытта ѓана емес, т‰нде де ќолданылады. Алкогольге тєуліктік толеранттылыќ 05,-0,6 л. араќ мµлшерінде ќалады. Науќастар б±л уаќытта µзініњ мамандыѓы бойынша ж±мыс жасай алады немесе кездейсоќ аќша табумен к‰н кµреді. Бірнеше саѓаттыњ µзіне спиртті ішімдіктерді ќабылдауды амалсыз тоќтату ауыр соматовегетативті жєне неврологиялыќ б±зылыстар шаќырады.
Шынайы ішкілікке салыну т‰ріндегі маск‰немдіктіњ кезењдік типі	Алкоголизмніњ ‰демелі аѓымына тєн жєне III сатысында баќыланады. Кезењдік немесе циклдыќ ішкілікке салыну формасында µтеді. Ішкілікке салынулар аутохтонды басталады, сыртќы себептерге байланыссыз. Оныњ басталуы алдында кµњіл-к‰йдіњ µзгеруі болады (жабырќаулыќ, тітіркенгіштік, ењбекке ќабілеттіліктіњ тµмендеуі, ±йќыныњ, тєбеттіњ нашарлауы), б±л алкогольге патологиялыќ єуестіктіњ µсуін кµрсетеді. Ішкілікке салынудыњ алѓашќы к‰ндерінде, айќын мастануѓа алып келетін терењ амнезия мен сопорозды кµріністермен алкогольдіњ кµп мµлшерін дробты ќабылдайды (1л.араќќа дейін). Б±ндай маск‰емдіктіњ 3-5 к‰нінен кейін толеранттылыќ айтарлыќтай тµмендейді, абстиненцияны ќайтару ‰шін науќастар 1,5-3 саѓат сайын аздап алкоголь ќабылдап т±руѓа мєжб‰р (0,05-0,1л.араќ). Ішкілікке салынудыњ соњына ќарай науќас єлсірей т‰седі, оларда ж‰рек аритмиялары, ісіктер, ќ±су, с±йыќ ‰лкен дєрет, аяќ-ќол б±лшыќ еттерініњ тырысулары, бас айналу, ±йќысыздыќ пайда болады. Ішкілікке салыну алкогольге толеранттылыќтыњ кенет тµмендеуіне жєне соматикалыќ жаѓдайдыњ нашарлауына байланысты мєжб‰рлі т‰рде аяќталады. Ішкілікке салынудыњ 7-8 к‰нінде науќастар спиртті ішімдіктіњ аз мµлшерініњ µзін кµтере алмайды. Ќалпына келу кезењініњ 3-7 к‰ндерінен кейін жаѓдай біртіндеп ќалыптасады. Ішкілікке салыну аяќталѓан соњ науќас біраз уаќыт спиртті ішімдіктерді ішуден ±станады, оларѓа жиіркену сезімі де болады. Ішкілікке салыну кезінде науќастар ењбекке жарамсыз.

Созылмалы алкоголизмніњ т‰зілу жылдамдыѓы

(Гофман А.Г. жєне т.б., 1991)

алкоголизм т‰зілу жылдамдыѓы	Клиникалыќ кµріністері
Найзаѓай тєрізді
Жылдам	ААС спиртті ішімдіктерді ж‰йелі ќабылдаудан бастап 3-6 жыл ішінде т‰зіледі.
Орташа	ААС спиртті ішімдіктерді ж‰йелі ќабылдаудан бастап 7-15 жыл ішінде т‰зіледі.
Баяу	ААС спиртті ішімдіктерді ж‰йелі ќабылдаудан бастап 16 жєне одан да кµп жылдар ішінде т‰зіледі.
¤те баяу	16 жєне одан да кµп жылдар алкогольді ж‰йелі ќабылдауѓа ќарамастан, бас жазу синдромы т‰зілмейді, ауру симптоматикасы алкоголизмніњ I сатысына кіреді.

‡демелілік сатысына ќарай алкоголизм аѓымыныњ типтері

(Энтин Г.М., 1972;1990)

Аѓымыныњ типтері	Негізгі клиникалыќ сипаттамалары
Ќатерлі-‰демелі аѓым типі	-Абстинентті синдром алкогольді шектен тыс ќабылдап бастаѓаннан 6 жєне одан тµмен жыл ішінде т‰зіледі; -Ремиссиясыз аѓым – спонтанды ремиссиялар болмайды, терапиялыќ ремиссия ±заќтыѓы 6 айдан аспайды; -ќысќа ‰зілістермен ±заќ ішкілікке салынулар немесе жоѓары толеранттылыќпен к‰ніне 1л. жєне одан жоѓары араќќа дейін ‰немі маск‰немдік; -Т±лѓаныњ алкогольді деградациясы жылдам ‰дейді; алкогольді психоздар; -Адаптация б±зылысы.
Баяу аѓымды ‰демелі тип	-Абстинентті синдром 6-8 жылда т‰зіледі; -Спонтанды ремиссиялар болады, терапиялыќ ремиссиялар 6 айдан астам; - ±заќ ішкілікке салыну аралыќ кезењдерімен ќысќа уаќыттыќ ішкілікке салынулар (бірнеше апталар немесе айлар ішінде) немесе аздап жоѓарылаѓан толеранттылыќ фонындаѓы ‰немі маск‰немдік; -т±лѓаныњ айќын µзгерістері бомайды; -Алкогольді психоздар сирек кездеседі; -Адаптация ±заќ уаќыт саќталады.
Стационарлы аѓым	Абстинентті синдром 10-15 жылдан кейін т‰зіледі; -Спонтанды жєне терапиялыќ ремиссиялар, баяу аѓымды алкоголизмніњ ‰демелі типіндегідей; - Алкогольді тµмен толеранттылыќ фонында аздап ќабылдау; - Т±лѓаныњ айќын µзгерістері жоќ; -Алкогольді психоздар сирек кездеседі; -Адаптация ±заќ уаќыт саќталады.
Ремиттирлеуші аѓым	¦заќ 6 айдан жылѓа дейін жєне одан ±заќ спонтанды жєне терапиялыќ ремиссиялармен сипатталады.
Регредиентті аѓым	Алкоголизмніњ жайлыраќ аѓымы, єдеттегідей, эффективті емдік-профилактикалыќ шаралар нєтижесі болып табылады. Терапиялыќ жєне спонтанды ремиссиялар ±заќ (бір жылдан аз емес), б±л кезде алкогольді симптоматиканыњ кері дамуы байќалады. Ќысќа уаќыттыќ рецидивтер кезінде алкогольді симптоматика, ремиссияѓа дейінгі болѓан µткір жаѓдайѓа жетпейді.

Алкоголизм аѓымыныњ типтері

(С.Сloninger, 1981, цит. Альтшулер В.Б, 1999 бойынша)

I аѓым типі

II аѓым типі

- ‰демелілігі тµмен; - т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыќ дєрежесі тµмен (орталыќ жєне генетикалыќ факторлар єсерінен де пайда болады); - ерте басталу тєн емес; - Патологиялыќ преморбид тєн емес; - алкогольге єуестік айќын емес, толеранттылыќ жоѓары емес; - ±заќ ремиссиялар, жоѓары курабельділік; - мастану жаѓдайында агрессия тєн емес; - ерлерде де єйелдерде де баќыланады.

- ‰демелілігіжоѓары; - т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыќ дєрежесі жоѓары (генетикалыќ фактор єсерінен дамиды); - ерте басталады; - Патологиялыќ преморбид тєн; - алкогольге єуестік к‰шті, высокая толеранттылыќ жоѓары, маск‰немдік ішкілікке салыну типінде; - ремиссиясыз аѓым жєне тµмен курабельділік; - мастану жаѓдайында агрессия байќалады; - тек ерлерде баќыланады.

Алкогольді шектен тыс ќолдану т‰рлерініњ жіктелуі

E.Jellinek бойынша (1960)

Алкогольді шектен тыс ќолдану т‰рлері	Клиникалыќ кµріністері
Альфа-алкоголизм	Алкоголь теріс психологиялыќ ќ±былыстар мен жаѓымсыз соматикалыќ сезімдерді жењілдету ќ±ралы ретінде ќолданылады. Алкогольге толеранттылыќтыњ жоѓарылауы байќалады. Психикалыќ жаѓдайы мен єлеуметтік іс-єрекеттерінде айтарлыќтай µзгерістер болмайды. Ауру болып табылмайды.
Бета-алкоголизм	Алкогольді шектен тыс ќолдану сол єлеуметтік ортаныњ салт-дєст‰ріне байланысты. Алкогольге психикалыќ жєне физикалыќ тєуелділік жоќ.
Гамма-алкоголизм	Спиртті ішімдіктерді шектен тыс ќолдану кезінде мµлшерлік баќылауды жоѓалтумен алкогольге психикалыќ жєне физикалыќ тєуелділік т‰зіледі. Аурудыњ ‰деуі. Шектен тыс ќолданудыњ кезењдік т‰рі. Єлеуметтік-ењбектік адаптацияныњ айќын б±зылыстары. Алкоголизмніњ б±л формасы к‰шті спиртті ішімдіктерді шектен тыс ќолданѓанда дамиды.
Дельта-алкоголизм	Психикалыќ тєуелділік басым. Спиртті ішімдікті ќабылдауды баќылау ќабілетініњ саќталуымен, маск‰немдіктіњ ‰здіксіз формасы. Аурудыњ баяу ‰демелілігі. Єлеуметтік-ењбектік адаптацияныњ саќталуы. Алкоголизмніњ б±л формасы ж‰зім шараптарын ќолданѓанда дамиды.
Ипсилон-алкоголизм	Циклды т‰рде ќайталанатын ішкілікке салынулар т‰ріндегі формасы, дипсоманиялар.

А.А.Портнов жєне И.Н.Пятницкая бойынша АЛКОГОЛИЗМНІЊ ЖІКТЕЛУІ

Аурудыњ сатысы	Негізгі кµріністері
Бастапќы немесе неврастениялыќ	Алкогольге деген жєне мастану жаѓдайына жетуге баѓытталѓан жабысќаќ (обсессивті) єуестік пайда болады. Б±л кезде науќас жиі б±л жаѓдаймен к‰ресуге тырысады. Ќорѓаныстыќ ќ±су рефлексі жоѓалады. Мµлшерлік баќылау тµмендейді жєне алкогольді ќабылдау кезінде мµлшерлеу сезімі жоѓалады. Алкогольге толеранттылыќтыњ µсуі т‰рінде реактивтілік µзгереді. Эпизодтыдан ж‰йелі маск‰немдікке ауысу болады. Мастану т‰рі µзгереді. Ішу жµнінде обсессивті ойлар, ішуге м‰мкіндік болмаѓан кезде дистимия болады, палимпсесттер тєн.
Орташа немесе наркотикалыќ	Алкогольге жабысќаќ єуестікпен бірге алкогольді ќабылдауды тоќтатќан кезде дамитын абстинентті б±зылыстар пайда болады. Науќастыњ осы µте жаѓымсыз сезімдерден алкогольдіњ жања порцияларын ќабылдау жолымен ќ±тылуѓа тырысуы оѓан деген жабысќаќ єуестікке айналады. Реактивтіліктіњ µзгеруі алкогольге максимальді толеранттылыќ т‰зілуіне алып келеді (симптом «плато»). Алкогольді ќабылдау єрт‰рлі кезењділіктегі ‰немі ќабыдауѓа ауысады, псевдоішкілікке салынулар пайда болады, мастану амнезиясы дамиды. Єрт‰рлі м‰шелердіњ заќымданулары т‰ріндегі алкоголизмніњ соматикалыќ жєне неврологиялыќ салдары пайда болады. Алкогольді психоз дамуы м‰мкін.
Соњѓы немесе энцефалопатия-лыќ	Алкогольге компульсивті єуестік пайда болады. Реактивтіліктіњ µзгеруі алкогольге толеранттылыќтыњ тµмендеуіне алып келеді, шынайы ішкілікке салыну пайда болады. Абстинентті синдром ќ±рамында психопатологиялыќ компонент пайда болады, ситуациялыќ баќылау жоѓалады. Алкогольді деменция дамиды. Ішкі м‰шелердіњ ауыр заќымданулары болады. Алкогольді психоздар жиі.

АЛКОГОЛИЗМНІЊ ЖІКТЕЛУІ

Н.Н.Иванец бойынша:

1. Ауру ‰демелілігініњ ќарќыны

- тµмен

- орташа

- жоѓары

2. Ауру сатысы –клиникалыќ кµрінісініњ ауырлыѓы

1; 1-2; 2-3; 3

3. Алкогольді шектен тыс ќолдану т‰рі

- жеке алкогольді эксцестер

- псевдоішкілікке салынулар

- жоѓары толеранттылыќ фонындаѓы ‰немі маск‰немдік

- кезектесетін маск‰немдік

- тµмен толеранттылыќ фонындаѓы ‰немі маск‰немдік

- шынайы ішкілікке салынулар

4. Алкоголизмніњ єлеуметтік салдары

- жењіл

- орташа ауырлыќтаѓы

- ауыр

5. Алкоголизмніњ сомато-неврологиялыќ салдары

- сомато-неврологиялыќ диагноз

Ремиссия

Рецидив

АЛКОГОЛИЗМНІЊ ЖЫНЫСТЫЌ ЖЄНЕ ЖАСТЫЌ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Алкоголизм т‰зілуі мен аѓымыныњ єйелдердегі ерекшеліктері

(Альтшулер В.Б., 1999; 2001)

N Клиникалыќ кµріністері

1. Т±ќым ќуалаушылыќќа жоѓары бейімділік (алкогольге тєуелділікпен єйелдердегі алкоголизммен жан±ялыќ ауырлыќ ерлердегі сєйкес кµрсеткішті екі есе асып т‰седі, ал басќа психикалыќ аурулармен 3 ретке жиі ауырады). Єсіресе б±л анасыныњ алкоголизммен ауыру ауырлыѓына жатады: ерлерде 5%, єйелдерде – 22% ден 90% дейін.

2. Ауру басталуыныњ ењ кеш жасы (єйелдерде шамамен – 25,6 жас, ерлерде - 21,8 жас).

3. Єйелдердегі алкоголизм аѓымы жылдамыраќ ‰дейді, ерлермен салыстырѓанда, сондыќтан олар емделуге ертерек баруѓа мєжб‰р (алкогольге тєуелділік т‰зілу уаќытынан 7,4 жыл µткен соњ), ерлермен салыстырѓанда (16,2 жыл). Єйелдер алкоголизмініњ «телескопирлеу» феномені деп аталады.

4. Псевдоішкілікке салыну жєне маск‰немдіктіњ ішкілікке салынулыќ типтерініњ басымдылыѓымен кезењділігініњ ерте пайда болуы (82% жоѓары жаѓдай), алкоголизация басталуыныњ менструальді циклмен жиі байланыстылыѓы.

5. Алкоголизмніњ негізгі синдромдарыныњ клиникалыќ кµрінісінде депрессивті жєне депрессивті-дисфориялыќ кµріністердіњ басымдылыѓымен аффективті патологияныњ дењгейі жоѓары. Алкогольге патологиялыќ єуестік ќ±рылымы айтарлыќтай идеаторлы ќ±рылымныњ редукциясымен жєне, керісінше, єуестіктіњ импульсивтілігімен эмоциональді компоненттіњ к‰шеюімен сипатталады.

Алкоголизм т‰зілуі мен аѓымыныњ єйелдердегі ерекшеліктері (Субханбердина А.С., 1990)

N Клиникалыќ кµріністері

1. Єйелдердегі алкоголизм єкесі жаѓынан алкоголизммен т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыѓыныњ жиілігімен, аурудыњ барлыќ сатыларыныњ дамуыныњ жылдам темпімен (1-6 жыл), єлеуметтік-ењбектік дезадаптацияныњ тез пайда болуымен сипатталады.

2. Єйелдердегі алкоголизмніњ 1-ші сатысындаѓы алкогольге біріншілік патологиялыќ єуестік µзінше жабысќаќ-депрессивті б±зылыстар т‰рінде кµрінеді, интенсивтілігі мен ±заќтыѓы сыртќы жаѓдайларѓа белгілі бір тєуелділікте болады.

3. Бас кезде алкоголизмніњ 2-ші сатысындаѓы алкогольге біріншілік патологиялыќ єуестік «пассивті ќарсылыќсыздыќ» т‰рінде кµрінеді, одан кейін психопатологиялыќ, келесі варианттарында басым аффективті симптоматикамен: депрессивті, астено-депрессивті, дисфориялыќ. 2-ші сатыныњ µте кеш этаптарында кейбір науќастарда єуестік пароксизмальді сипат алѓан.

4. Алкогольге біріншілік патологиялыќ єуестіктіњ депрессивті вариантымен науќас єйелдер оныњ кµрінісінде депрессивті б±зылыстардыњ басымдылыѓымен, салыстырмалы т‰рде алкоголизммен жоѓары т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыѓымен, преморбидінде т±раќсыз-истериялыќ мінез сипатымен адамдардыњ басымдылыѓымен, алкоголизмніњ жоѓары-прогредиентті аѓым типімен, алкогольді шектен тыс ќолданудыњ псевдо ішкілікке салыну формасыныњ басымдылыѓымен ерекшеленеді.

5. Алкогольге біріншілік патологиялыќ єуестіктіњ астено-депрессивті вариантымен науќас єйелдер, басќаша айтќанда жабырќаулыќтыњ, эмоциональді лабильділіктіњ басымдылыѓымен алкоголизммен тµмен т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыѓымен, мінездіњ преморбидті сензитивті сипатыныњ басымдылыѓымен, соматикалыќ аурулармен ауыру жиілігініњ жоѓарылыѓымен, алкогольді шектен тыс ќолданудыњ псевдо ішкілікке салыну формасымен, кµбінесе єлсіз спиртті ішімдіктерді ќолданумен ерекшеленеді.

6. Алкогольге біріншілік патологиялыќ єуестіктіњ дисфориялыќ вариантымен науќас єйелдер, кµрінісінде ќамыќќан-ызалы кµњіл-к‰ймен, туыстарындаѓы алкоголизммен, психикалыќ аурулармен жєне т±лѓалыќ аномалиялармен т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыќ жиілігімен, преморбидінде эпилептоидты мінез сипатыныњ басымдылыѓымен, анамнезінде жиі бас-ми жараќаттарымен, алкоголизмніњ жоѓары-прогредиентті аѓымымен, алкогольді мастанудыњ дисфориялыќ формаларымен ерекшеленеді.

7. Алкогольге екіншілік патологиялыќ єуестіктіњ клинико-психопатологиялыќ ерекшеліктерініњ айќындылыѓына байланысты єйелдердегі абстинентті синдромныњ 3 варианты ажыратылады: а) депрессивті жєне дисфориялыќ б±зылыстардыњ басымдылыѓымен абстинентті синдром; б) сомато-вегетативті б±зылыстардыњ басымдылыѓымен абстинентті синдром; в) ќабылдау б±зылыстарыныњ болуымен абстинентті синдром. Екіншілік патологиялыќ єуестіктіњ клиникалыќ кµрінісі біріншілікпен коррелляцияланады жєне алкогольге біріншілік єуестік симптомдарын ауыр формада ќайталайды, б±л олардыњ бір екендігін кµрсетеді.

8. Абстинентті синдром мен єйелдердегі алкогольге патологиялыќ єуестікті басу ‰шін литий препараттары, антидепрессанттар, нейролептиктер, ноотроптар психотерапиялыќ єсер етумен бірге ±сынылады. Єйелдердегі алкоголизмніњ с‰йемелдеуші (рецидивке ќарсы) терапиясы ‰шін медикаменттерді тањдау алкогольге патологиялыќ єуестік варианттарыныњ психопатологиялыќ ерекшеліктеріне байланысты.

Алкоголизм т‰зілуі мен аѓымыныњ жасµспірімдердегі ерекшеліктері

(єдебиет бойынша)

N Клиникалыќ кµріністері

1. Алкоголизмніњ ќатерлі аѓымына бейімділік, егер ауру жайсыз преморбидті негізде дамыѓан жаѓдайда (т±лѓаныњ эпилептоидты немесе т±раќсыз типі жєне жоѓары генетикалыќ бейімділік). Орта есеппен жасµспірімдердегі алкоголизм алкогольді ‰немі ќолдануды бастаѓаннан кейін 3-5 жылдан соњ т‰зіледі (Личко А.Е., 1995).

2. Алкоголизмніњ негізгі синдромдары алкогольді ќолдануды тоќтатќан жаѓдайда тез кері дамуѓа ±шырайды.

3. Бастан аќ алкогольді шектен тыс ќолданудыњ, спиртті ішімдікті ќабылдауда мµлшерлік жєне ситуациялыќ баќылаудыњ болмауы. Статистикаѓа сєйкес балалардаѓы 5-7% улану жаѓдайы алкогольді интоксикациялардыњ ‰лесінде.

4. Алкогольді абстинентті синдром айќын сомато-неврологиялыќ кµріністердіњ болмауымен жєне аѓымыныњ ќысќалыѓымен сипатталады. Оныњ ќ±рамында депрессивті-дисфориялыќ, диссомниялыќ жєне астениялыќ кµріністер басым. 3-5 к‰н µткен соњ олар ќайтады, µзінен кейін алкогольге патологиялыќ єуестік ќалдырады, оѓан ішкі ќарсылыќ кµрсетілмейді жєне толыѓымен жасµспірімніњ ж‰ріс-т±рысын µзіне баѓындырады.

5. Алкоголизмніњ басќа психоактивті заттарды ќабылдаумен ќосарлануы тєн (гашиш, ацетон, бензин, клей жєне т.б.).

Жасµспірімдердегі алкоголизмніњ даму этаптары

(Бабаян Э.А., Гонопольский М.Х., 1987)

Этаптар Клиникалыќ кµріністері

I этап Алкогольге оны ‰немі ќабылдау фонында ‰йреншіктілік пайда болады. Этап ±заќтыѓы 3-6 ай.

II этап Алкоголь дозасы мен ќабылдау жиілігі жоѓарылайды, ж‰ріс-т±рысы µзгереді. берілген этап ±заќтыѓы 1 жылѓа дейін. Б±л этапта алкогольді ќабылдауды тоќтату жаќсы терапиялыќ нєтиже береді.

III этап Алкогольге патологиялыќ єуестік дамуы (психикалыќ тєуелділік) толеранттылыќтыњ 3-4 ретке жоѓарылауымен. Спиртті ішімдіктерді кµпк‰ндік, кейде ‰немі ќолдану. Этап ±заќтыѓы бірнеше айдан бірнеше жылдарѓа дейін.

IV этап Абстинентті синдром т‰зіледі (физикалыќ тєуелділік) ќ±рамында психопатологиялыќ компоненттіњ аса басымдылыѓымен. Абстиненция ±заќќа созылмайды жєне алкогольдіњ жоѓары дозасын ќабылдаѓаннан соњ пайда болады.

V этап Т±лѓаныњ алкогольді деградациясыныњ деменцияѓа дейін дерлік жылдам т‰зілуі. Адаптацияныњ айќын тµмендеуі.

Жасµспірімдердегі алкоголизм дамуыныњ ќауіп факторлары

(Шабанов П.Д., 2002)

1. Психопатиялар.

2. Психо-жараќаттаушы факторлар (анасын жоѓалту, ата-анасындаѓы алкоголизм, жан±ясындаѓы конфликттер, педагогикалыќ жєне єлеуметтік ќ±лдырау).

3. Єрт‰рлі генездегі ОЖЖ-њ органикалыќ заќымдануы (бас-ми жараќаты, нейроинфекциялар жєне т.б.).

4. Алкоголизммен т±ќымќуалаушылыќ ауырлыќ.

Егде жаста дебютирленетін алкоголизмніњ т‰зілуі мен аѓымыныњ ерекшеліктері

(єдебиет бойынша)

N Клиникалыќ кµріністері

1. Алкоголизмніњ салыстырмалы т‰рде жайлы аѓымы (‰демелілігі тµмен) жєне науќастардыњ єлеуметтік саќталуы (Иванец Н.Н., Нойман И., 1988).

2. Егде жаста дебютирленетін алкоголизмніњ аѓымы преморбид ерекшеліктері мен алкоголизммен т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыќ дєрежесіне байланысты. Жайлы аѓым преморбидте стениялы т±лѓаларда жєне т±ќым ќуалаушылыќ ауырлыѓы тµмен болѓанда байќалады.

3. Алкоголизмніњ єрт‰рлі соматикалыќ патологиямен ќосарлануы, постинтоксикациялыќ жєне абстинентті б±зылыстар симптоматикасыныњ ауырлауына, алкоголизмніњ негізгі синдромдарыныњ клиникалыќ кµріністерінде «органикалыќ кµріністердіњ» пайда болуына алып келеді (Лукомский И.И., 1971). Аффективті лабильділік жасаураѓыштыќпен, мастану кезіндегі дисфориялыќ жєне эксплозивті жаѓдайлар, мнестикалыќ б±зылыстар, соматовегетативті жєне алкогольді абстинентті синдром ќ±рамындаѓы диэнцефалды б±зылыстар.

4. Алкогольге тµмен толеранттылыќ.

5. Алкогольге біріншілік патологиялыќ єуестіктіњ тµмен интенсивтілігі.

6. Алкоголизмніњ негізгі синдромдарыныњ ќ±рамындаѓы аффективті б±зылыстардыњ басымдылыѓы – депрессия, ‰рей, ипохондриялыќ кµріністер. Танымдыќ-этикалыќ ќ±лдыраудыњ айќын белгілерініњ болмауы (Альтшулер В.Б., 1999).

Алкоголизмніњ медициналыќ жєне єлеуметтік салдары

Алкогольді т±лѓа деградациясымен алкоголизмніњ

3-ші сатысымен науќастарда аныќталѓан ішкі м‰шелер патологиясы,(Альтшулер В.Б., 1999)

Ішкі м‰шелер патологиясы Аныќталу проценті

Бауырдыњ майлы инфильтрациясы 90%

Панкреатит 75%

Жыбырлаѓыш аритмия 63%

Алкогольді гепатит 40%

Кардиомиопатия 20-30%

Бауырдыњ алкогольді циррозы 20%

¤лім себептері

(Красильников Г.Т. жєне т.б. 1984)

¤лім себептері Аныќталу проценті

А. Зорлыќпен жасалѓан µлім: 69,9%

1. Жараќаттар жєне басќа ќайѓылы жаѓдайлар (суѓа бату, ‰сік) 30,6%

2. Алкоголь жєне суррогаттармен улану 26,6%

3. Суицидтер 12,7%

Б. Зорлыќсыз µлім: 36,1%

1. Ж‰рек-ќантамыр ж‰йесініњ аурулары 11,9%

2. Тыныс алу м‰шесініњ аурулары 10,6%

3. Асќазан-ішек жолдарыныњ аурулары 9,2%

4. Басќа соматикалыќ аурулар 4,4%

Н.Н.Иванец бойынша алкогольді психоздардыњ жіктелуі

1. Эпизодты т‰рде µтетін (бір реттік)

а) реакциялардыњ жедел экзогенді тип синдромдарымен шектелетін

б) клиникалыќ кµріністіњ реакциялардыњ жедел экзогенді тип дењгейінде трансформациясымен бірге ж‰ретін

Рецидивтелуші

2.1. жењіл ќайтатын:

а) реакциялардыњ жедел экзогенді тип синдромдарымен шектелетін

б) клиникалыќ кµріністіњ реакциялардыњ жедел экзогенді тип дењгейінде трансформациясымен бірге ж‰ретін

2.2. Созылыњќы аѓымѓа тенденциямен:

а) шизоформды

б) дµрекі органикалыќ жаѓдайлар дамуымен

3. Созылыњќы

а) шизоформды

б) дµрекі органикалыќ жаѓдайлар дамуымен

Алкогольді психоздардыњ жіктелуі

(Шумский Н.Г., 1999)

Клиникалыќ формасы Аѓымыныњ варианттары

Делирий 1. Классикалыќ делирий 2. Редуцирленуші делирий Гипнагогиялыќ делирий Абортивті делирий Делирийсіз делирий 3. Ауыр делирий Профессионалды делирий Мусситирлеуші делирий 4. Атипті делирий Фантастикалыќ делирий Психикалыќ автоматизмдермен делирий Делирийдіњ басќа атипті варианттары

Галлюциноздар 1. Жедел галлюциноздар Гипнагогиялыќ галлюциноз Психикалыќ автоматизмдермен жедел галлюциноз 2. Жеделдеу (протрагирленген) галлюциноз 3. Созылмалы галлюциноз Сандыраќсыз созылмалы галлюциноз Сандыраќпен созылмалы галлюциноз 3.2.1. Парафренді сандыраќпен созылмалы галлюциноз

Сандыраќтыќ психоздар 1. Жедел параноид 2. Созылыњќы параноид 3. Алкогольді ќызѓаныш сандыраѓы (алкогольді паранойя)

Энцефалопатиялар 1. Гайе-Вернике жедел алкогольді энцефалопатиясы 2. Корсаков психозы 3. Алкогольді псевдопаралич

Жедел алкогольді психоздардыњ негізгі клиникалыќ сипаттамалары

Психоз Негізгі с

12 3 4 5 6